Gemeenteraadsverkiezingen – Wat vinden de Drenten ervan?

Geschreven op 11 maart 2022

“Volgens de Drenten zijn huisvesting & woningaanbod, milieu & klimaatverandering en landschap- en/of horizonvervuiling de drie belangrijkste thema’s.”

Democratie en rechtsstaat staan aan de basis van een vreedzame en gelijkwaardige samenleving. De huidige situatie in Oekraïne maakt ons daar des te meer bewust van. In onze parlementaire democratie kunnen inwoners via verkiezingen invloed uitoefenen op beslissingen van de overheid.  Op 16 maart 2022 vinden de gemeenteraadsverkiezingen plaats. In de aanloop hier naartoe is de Drenten gevraagd naar hun ervaringen en meningen over de gemeenteraadsverkiezingen, (politiek) vertrouwen en betrokkenheid bij het gemeentelijk beleid. Wat zijn de belangrijkste uitdagingen voor de Drentse gemeenten? Gaan Drenten gebruik maken van hun stemrecht? Voelen zij zich vertegenwoordigd door de politiek? En hoe zit het met hun betrokkenheid bij politiek en beleid?

Lees of download het rapport Gemeenteraadsverkiezingen – Wat vinden de Drenten ervan?

Belangrijkste thema’s

We hebben leden van het Drents Panel gevraagd wat volgens hen de belangrijkste uitdagingen zijn die op dit moment in hun gemeente spelen. Volgens de Drenten zijn huisvesting & woningaanbod, milieu & klimaatverandering en landschap- en/of horizonvervuiling de drie belangrijkste thema’s. Huisvesting en woningaanbod wordt in het bijzonder vaak (20%) gekozen als belangrijkste uitdaging.

Over het algemeen zijn jongere en oudere generaties het eens over de grootste uitdagingen maar er zijn wel kleine verschillen. Zo staan in de leeftijdscategorieën 18-34 jaar en 35-49 jaar winkels en voorzieningen (tegengaan leegstand en sluiting) in de top 3. Voor de groep van 75 jaar en ouder staat ook de bereikbaarheid van goede (gezondheids)zorg hoog op het lijstje met grootste uitdagingen.

Merendeel Drenten van plan te stemmen

81% van de inwoners van de provincie Drenthe is zeker van plan te gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. 11% zegt waarschijnlijk te gaan stemmen en slechts 3% van de inwoners van Drenthe gaat waarschijnlijk niet of zeker niet stemmen. Het aantal mensen dat waarschijnlijk of zeker gaat stemmen is het laagst in de leeftijdscategorie 18-34 jaar. Opvallend is dat het aantal mensen dat zegt (waarschijnlijk) te gaan stemmen aanzienlijk hoger ligt dat de daadwerkelijke opkomst bij eerdere gemeentelijke verkiezingen. Bij de gemeentelijke verkiezingen op 21 maart 2018 was de opkomst in de provincie Drenthe 57%. De hoge bereidheid van Drenten (81%) om te gaan stemmen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen stemt positief. De uiteindelijke opkomst zal hierin de ‘proof of the pudding’ zijn.

Meer vertrouwen in lokale overheden dan Rijksoverheid

De eigen gemeente en de provincie Drenthe kunnen rekenen op relatief veel vertrouwen van de inwoners. 45% van de Drenten geeft aan een beetje vertrouwen te hebben in de gemeente en 36% heeft (heel) veel vertrouwen in de gemeente. Voor de provincie Drenthe was dat respectievelijk 43% en 35%. In de Rijksoverheid hebben de Drenten het minste vertrouwen, 39% van de inwoners geeft aan een beetje vertrouwen in de Rijksoverheid te hebben en slechts 18% (heel) veel vertrouwen. 42% zegt weinig tot geen vertrouwen te hebben in de rijksoverheid. Ook in de huidige regering is weinig tot geen vertrouwen (56%).

Drenten voelen zich beperkt vertegenwoordigd door de politiek

Wanneer inwoners het gevoel hebben dat zij niet gehoord of vertegenwoordigd worden, kan dit vergaande gevolgen hebben voor het functioneren van de democratische rechtstaat en de kwaliteit van de samenleving. Inwoners voelen zich dan niet begrepen en herkennen zich niet in de uitvoering van beleid. Een groot deel van de Drenten (34%) voelt zich niet vertegenwoordigd door de politiek, 41% heeft geen uitgesproken opvatting (neutraal). 24% voelt zich wel vertegenwoordigd. De groep jongvolwassenen voelt zich daarbij het vaakst niet vertegenwoordigt door de politiek (39%). Onder de laag opgeleiden voelt zelfs 42% van de inwoners zich niet vertegenwoordigd door de politiek.

Behoefte aan meer inspraak

Inspraak betekent dat inwoners van een gemeente hun mening kunnen geven over een plan. In een aantal gevallen is die inspraak zelfs wettelijk verplicht. Inspraak kan allerlei vormen hebben, al naar gelang het karakter van de beslissing die moet worden genomen. Over het algemeen vinden Drenten het (erg) belangrijk om mee te kunnen praten over de plannen van de gemeente (76%). We zien daarbij enig verschil afhankelijk van opleidingsniveau; hoger opgeleiden geven vaker aan het belangrijk te vinden betrokken te worden (79%). Voor midden en laag opgeleiden is dit respectievelijk 75% en 67%.

Drenten willen betrokken worden bij de plannen van de gemeente

Nagenoeg alle Drenten willen betrokken worden bij de plannen van de gemeente (98%). Slechts 2% heeft daar geen behoefte aan. We zien wel dat de wijze waarop de Drenten betrokken willen worden verschilt. Voor een kwart (27%) blijft het bij ‘alleen geïnformeerd worden’. Ruim de helft (58%) wil naast het geïnformeerd worden ook graag meedenken. Daarnaast is er een categorie die mee wil besluiten en/of beslissen over gemeentelijke budgetten (13%). De wens van Drenten om gehoord te worden, invloed en zeggenschap te hebben bij de plannen van gemeenten is dus groot, maar blijkt in de praktijk slechts beperkt aan de orde. Kennelijk dragen de huidige vormen van participatie daar nog niet voldoende aan bij, zeker niet waar het gaat om het betrekken van lager en middelbaar opgeleide Drenten. Hier ligt een blijvende uitdaging voor de Drentse overheden.

Spanning tussen uitdagingen en mate van invloed van gemeenten

Over de voor de Drenten belangrijkste thema's bij de gemeenteraadsverkiezingen als betaald wonen, energietransitie en landschapsvervuiling hebben gemeenten steeds minder te zeggen. Landelijke politieke ingrepen beperken de financiële en beleidsruimte op deze thema’s. Bovendien worden afwegingen voor dit soort grootschalige onderwerpen steeds meer bepaald op regionaal niveau. Deze spanning tussen wat kiezers willen en wat gemeenten waar kunnen maken, kan weerslag hebben op het vertrouwen van Drenten in overheid en politiek. Ook dit vraagt specifieke aandacht.