Helft Drentse basisscholen barst binnen 10 jaar uit de voegen
Geschreven op 24 mei 2022
“Op veel scholen is juist een daling te zien van het aantal leerlingen. Er zijn scholen die sterk zijn gekrompen. Maar we verwachten dat de grootste krimp in het primair onderwijs is geweest.”
Grofweg de helft van de Drentse basisscholen die sinds 2012 zijn gebouwd of verbouwd, is nu alweer uit zijn jasje gegroeid. Dat blijkt uit onderzoek van RTV Drenthe en Trendbureau Drenthe. Van de 45 nieuwbouwscholen die RTV Drenthe sprak, kampen er 22 met ruimtegebrek, doordat er op dit moment meer kinderen op school zitten dan voorzien.
Bij de bouw van scholen ging men de afgelopen tien jaar veelal uit van krimp: een afname van het leerlingenaantal op de korte en op middellange termijn. Maar bij ongeveer de helft is die trend uitgebleven of is het aantal leerlingen zelfs gegroeid. Daardoor krijgen scholieren nu bijvoorbeeld les in personeelskamers, worden handvaardigheidslokalen omgebouwd tot klaslokaal en verrezen er toch-niet-zo-tijdelijke noodunits naast sommige scholen. Uitzonderingen zijn dat allang niet meer.
Tot ziens, peuters
Neem De Lindelaar in Westerbork. Daar staan sinds de opening van de school in 2016 twee noodlokalen, een soort ruimvallende zeecontainers met ramen. “De verwachting was dat die units daar maar tijdelijk zouden staan, omdat de school zou krimpen. Het leerlingenaantal is echter vrij stabiel gebleven: ieder jaar steeds ongeveer 230'', zegt schooldirecteur Valentine de Ruyter.
Ook De Poolster in Nieuw-Roden (bouwjaar 2014) is nu alweer uit zijn 'hartstikke mooie jasje' gegroeid, vertelt directeur Bart van Bergen. “In 2014 was de prognose dat de school nu 270 leerlingen zou huisvesten. Dat zijn er intussen 330.'' Daarom zijn de vergaderruimte en het leerplein – een centrale ruimte bedoeld voor leerlingen om in groepjes aan opdrachten te werken – noodgedwongen omgevormd tot klaslokaal.
Verder moeten de allerkleinsten het ontgelden. “Tot 2020 zat er ook een peuterspeelzaal in ons gebouw, maar die is nu verhuisd naar het centrum van het dorp. Dat is niet wenselijk, maar er is op dit moment geen ruimte voor,'' aldus Van Bergen.
Hoe kan dat nou, dat die leerlingenaantallen de laatste jaren zo vaak verkeerd zijn ingeschat? Meer daarover weet Bettina Bock, hoogleraar bevolkingsdaling en leefbaarheid voor Noord-Nederland aan de Rijksuniversiteit Groningen. Want die bevolkingsdaling, daar had Drenthe jarenlang wel degelijk mee te kampen, vertelt Bock. “Maar de laatste vijf jaar begint in delen van Drenthe de bevolking weer te groeien. Er tekent zich een omslag af.''
Een omslag die voor belangrijk deel wordt verklaard door een toename van het aantal verhuisbewegingen vanuit de Randstad, stelt Bock. “Het heeft alles te maken heeft met de woningnood in het westen van het land. Een betaalbare woning met een tuin is in Amsterdam bijna niet te krijgen.''
Ook onze noorderburen ziet Bock in toenemende mate een stekje prefereren in het Drentse. “De beweging vanuit de stad naar buiten zien we in heel veel grote steden en dus ook in Groningen. De dorpen rondom Groningen zijn wat dat betreft heel erg populair.'' En dan vooral bij het jongere gezin, meent de hoogleraar.
Een kilometer verderop
In Eelde, onder de rook van Groningen, weten ze er alles van. Sinds 2019 zitten De Mariaschool en De Veenvlinder in een splinternieuwe multifunctionele accommodatie (mfa), maar die is nu alweer te klein. Vier groepen krijgen noodgedwongen ergens anders les: in een oud schoolgebouw, een kilometer verderop. In overleg met de gemeente is bepaald dat De Mariaschool een nieuwe, eigen locatie krijgt. Tot die tijd blijft het roeien met de krappe riempjes die ze hebben.
Vier groepen van De Mariaschool en De Veenvlinder zijn uitgeweken naar dit oude schoolgebouw in Eelde
© RTV Drenthe / Bram Koster
“We zien ook dat mensen steeds verder van hun werk gaan wonen,'' vervolgt Bock. Een vrijstaande woonboerderij in Drenthe en een baan in Utrecht? Het zijn combinaties die je steeds vaker hoort. Corona heeft die trend versterkt, legt Bock uit, doordat mensen meer thuis zijn gaan werken.
En corona, een overspannen woningmarkt: het was een paar jaar geleden allemaal moeilijk te voorzien. En dus ook niet meegenomen in de prognoses van de leerlingenaantallen. Bock: “Prognoses zijn schattingen, die stemmen nooit 100 procent overeen met wat er daadwerkelijk gebeurt. Hoe lager in het niveau, dus hoe lokaler, hoe onzekerder de prognoses zijn. Een paar gezinnen meer of minder kunnen veel verschil maken.'' Iets wat des te relevanter is in Drenthe, waar gemiddeld genomen wat minder leerlingen op een school zitten.
Koffie op de gang
Ook bij De Borgh in Borger loopt de realiteit wat uit de pas met de prognoses van weleer. “In 2013 waren wij een krimpgemeente. Toen keken we bij de bouw van de school: wat ga je doen als je straks lokalen over hebt?'' Dus de 135 leerlingen die directeur Koen Woltmeijer bij de opening op school had zitten, daarvan had niemand gedacht dat het er nu 180 zouden zijn.
Het gevolg is dat Woltmeijer allerlei geïmproviseerde klaslokalen, verspreid door het schoolgebouw, heeft moeten regelen. “We zijn begonnen met vijf lokalen. We gebruiken nu negen ruimtes, waaronder die van het dorpshuis, waar ook wordt gebridged en yogalessen worden gegeven. We hebben momenteel ook een sterke toeloop van kleuters, dus daarvoor hebben we de personeelskamer opgeofferd. Het personeel drinkt koffie op het leerplein op de gang.''
Overigens zijn het vooral nieuwbouwscholen die uit hun voegen barsten, blijkt uit een analyse van RTV Drenthe en Trendbureau Drenthe. “Op veel scholen is juist een daling te zien van het aantal leerlingen. Er zijn scholen die sterk zijn gekrompen zoals De Marskramer in Assen (van 648 in 2011 naar 219 in 2021) of basisschool Panta Rhei in Coevorden (80 in 2011 naar 44 in 2021),'' laat onderwijsonderzoeker Imke Oosting van Trendbureau Drenthe weten.
Overall in Drenthe daalt zelfs al jaren het totale aantal basisschoolleerlingen. Maar recentelijk ziet Oosting die daling wel afvlakken. “De grootste krimp in het primair onderwijs is geweest, denken we.''
Steeds minder scholen
Ook het aantal scholen is en blijft voorlopig dalend, is de verwachting. Aan het begin van dit schooljaar telde Drenthe 254 basisscholen, 45 minder dan tien jaar daarvoor. Maar waar een school sluit, blijft altijd een clubje leerlingen over. “De sluiting van scholen uit omliggende dorpen kan ervoor zorgen dat het aantal leerlingen op een andere school juist meer toeneemt dan verwacht,'' aldus Oosting.
En er is nog een reden waarom het vooral de nieuwbouwscholen zijn die groeien. Nieuwbouwscholen staan geregeld bij nog onvoltooide nieuwbouwwijken. En die trekken een lastig te voorspellen hoeveelheid klein grut aan, is ook landelijk vaker gebleken.
Soepel van geest
Wees flexibel, bepleit hoogleraar Bettina Bock dan ook. “Net als bij woningen zeggen we: het is belangrijk om flexibel te bouwen. Dat geldt eigenlijk ook voor scholen. Ervoor zorgen dat je kan groeien, maar ook weer kan krimpen. Dat is belangrijk.''
Een lesje flexibiliteit kan je krijgen van de leerlingen van basisschool De Borgh. Een paar keer per week verhuizen ze met hun boeken en etuis naar het bridgehonk van het dorpshuis. Bij gebrek aan plek in de school krijgen ze daar onder meer geschiedenisles.
“Eerst was het wel een beetje gek, maar nu niet meer. Nu is het wel leuk,'' vindt Lieke (11). “Soms is het hier echt heel warm, maar de stoelen zitten best lekker,'' vult Megan (11) aan. Elk nadeel heb z'n voordeel, dat hoef je deze jongedames niet meer te leren.
Leerlingen van basisschool De Borgh in Borger krijgen geschiedenisles in het bridgehonk van het dorpshuis
© RTV Drenthe / Bram Koster
Verantwoording
RTV Drenthe heeft geprobeerd contact te leggen met alle twintig overkoepelende Drentse schoolbesturen van het openbare en christelijke basisonderwijs. We vroegen naar de scholen onder hun bestuur die de afgelopen tien jaar zijn gebouwd of verbouwd. We zochten vervolgens contact met die scholen om te informeren naar onder andere de leerlingenaantallen en de ruimtesituatie.
Twee schoolbesturen wilden niet meewerken of lieten niets horen. Vervolgens heeft RTV Drenthe via andere wegen geprobeerd de betreffende scholen van deze besturen alsnog in kaart te brengen, maar mogelijk zijn we er niet in geslaagd daarbij volledig te zijn. Waarschijnlijk ligt het daadwerkelijke aantal scholen dat in de afgelopen tien jaar is gebouwd of verbouwd dus iets hoger dan 45. Ook ligt het daadwerkelijke aantal van die scholen dat kampt met ruimtegebrek mogelijk iets hoger dan 22.
Bron: Bram Koster, RTV Drenthe
