Voorwaarden voor kansrijke schoolmaaltijden
Geschreven op 26 september 2023
“Als we willen dat schoolmaaltijden bijdragen aan het toenemen van kansengelijkheid, zal er in de basis aan een aantal voorwaarden voldaan moeten worden.”
Het onderwerp schoolmaaltijden is erg actueel in Nederland. Het lijkt erop dat schoolmaaltijden positieve gezondheidseffecten hebben en dat ze bepaalde ongelijkheden weghalen door ervoor te zorgen dat kinderen die dit eerst niet hadden, met een gevulde maag in de klas zitten. Sommige scholen bieden al langere tijd gratis schoolmaaltijden aan en dankzij een nieuwe regeling komen er veel scholen bij die aan maaltijdverstrekking doen. Trendbureau Drenthe onderzocht de mogelijke effecten van schoolmaaltijden, door antwoord te geven op de volgende vraag: Onder welke voorwaarden leiden schoolmaaltijden tot meer gelijke kansen op de basisschool?
Schoolmaaltijden op de politieke agenda
In september 2022 kwam er veel aandacht in de media voor kinderen die opgroeien in armoede toen een leerling op een Rotterdamse school flauwviel omdat hij het hele weekend niet had gegeten. Deze gebeurtenis leidde tot politieke actie, waarbij een motie werd aangenomen om kwetsbare kinderen op school maaltijden aan te bieden. Er werd geld beschikbaar gesteld, waardoor vanaf oktober 2022 ontbijt aangeboden kon worden op de scholen met de meest kwetsbare leerlingen. Een aantal maanden later is dit programma uitgebreid naar een schoolmaaltijdenprogramma waarbij het Jeugdeducatiefonds en het Rode Kruis zijn aangesloten en waarbij op meer scholen een ontbijt of lunch aangeboden kon worden. Op dit moment doen steeds meer scholen mee met dit programma en wordt de uitvoering op steeds meer scholen in gang gezet.
Schoolmaaltijden zijn niet nieuw
Dit is niet de eerste keer dat het aanbieden van schoolmaaltijden een thema is in de Nederlandse politiek: er wordt al langer gesproken over het aanbieden van een schoollunch, maar dan op alle scholen. In dit geval was de onderliggende reden voor de schoollunch wel anders: namelijk de positieve gezondheidseffecten van een gezonde schoollunch. Toentertijd is hier niets mee gedaan vanwege de naderende verkiezingen en is dit overgelaten aan het volgende kabinet, waarna het onderwerp ondergesneeuwd werd. Tegenwoordig zijn schoolmaaltijden wél weer een actueel politiek onderwerp, maar het gezondheidsaspect speelt hier een veel kleinere rol.
Onder welke voorwaarden leiden schoolmaaltijden tot gelijke kansen?
Als we willen dat schoolmaaltijden bijdragen aan het toenemen van kansengelijkheid, zal er in de basis aan een aantal voorwaarden voldaan moeten worden. Dat blijkt uit onderzoek vanuit Trendbureau Drenthe. Naast literatuuronderzoek zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van diverse scholen, JOGG, GGD, het project Gezonde Basisschool van de Toekomst, het Rode Kruis en de Gelijke Kansen Alliantie.
- Ten eerste leiden schoolmaaltijden tot meer kansengelijkheid wanneer deze op álle scholen worden aangeboden en voor álle kinderen. Zo zorgen de maaltijden niet voor gevoelens van schaamte of uitsluiting, kunnen zoveel mogelijk leerlingen ervan gebruik maken en wordt stigmatisering voorkomen.
- De tweede voorwaarde is dat schoolmaaltijden langdurig en duurzaam georganiseerd moeten worden. Hiervoor is het belangrijk dat de mensen en de faciliteiten beschikbaar zijn. Er moet iemand zijn die de verantwoordelijkheid over de organisatie heeft, zodat de schoolmaaltijden scholen geen extra werkdruk opleveren.
- Een derde voorwaarde is dat de financiering duurzaam geregeld is.
- Tenslotte zouden de schoolmaaltijden gezond moeten zijn en bijdragen aan voedingsbewustzijn.
De resultaten van het onderzoek zijn samengevat in een feitenblad. Voor een uitgebreide versie verwijzen we naar het rapport Voorwaarden voor kansrijke schoolmaaltijden.
