4 tips die werken bij het bevorderen van gelijke kansen in het onderwijs

Geschreven op 13 juni 2022

“Als we niets doen, zal het verschil tussen groepen leerlingen alleen maar groter worden.”

“Als we niets doen, zal het verschil tussen groepen leerlingen alleen maar groter worden”. Deze uitspraak is van Prof. Dr. Inge de Wolf, hoogleraar aan de Universiteit van Maastricht en mede-oprichter van Education Lab. Tijdens de Drentse Onderwijsdag ging zij in op de verschillen in onderwijskansen tussen groepen leerlingen en hoe je kunt investeren in gelijke kansen. Door omstandigheden ging dit langs de digitale weg, maar daarmee niet minder boeiend of minder interactief.

Wat zijn gelijke kansen?

Eerst gaf Inge de Wolf een schets van twee verschillende gezinnen en de verschillende omstandigheden waarin kinderen opgroeien. Is er bijvoorbeeld sprake van hogere verwachtingen, huiswerkbegeleiding of examentraining? Of merkt een leerling dat er lage verwachtingen zijn van de schoolprestaties? En is er sprake van een minder ambitieuze schoolkeuze, last van lerarentekort of is er minder steun vanuit thuis? Deze verschillen leiden vaak tot totaal andere uitkomsten wat betreft de schoolloopbaan en de uiteindelijke uitstroom van een leerling.

We kunnen daarom constateren dat leerlingen geen gelijke kansen hebben, maar ook dat die ongelijkheid de laatste tien jaar is toegenomen. De coronaperiode van schoolsluitingen en het hybride onderwijs heeft hier nog een schepje bovenop gedaan.

Investeren in gelijke kansen is nodig!

Voor de Drentse situatie kon Inge de Wolf bovenstaande relateren aan de cijfers in de Onderwijsmonitor. Ze ziet dat een kwart van de leerlingen eindexamen doet in het voortgezet onderwijs op één niveau lager dan ingestroomd en dat voor 8 % een hogere uitstroom wordt gerealiseerd. Wanneer we de landelijke gegevens bekijken, zien we in Nederland de laatste jaren dalende leerprestaties bij vooral de leerlingen uit arme gezinnen.

De 0-meting die Trendbureau Drenthe uitvoerde als onderbouwing van de Gelijke Kansen Agenda, die is opgestart, staan veel gegevens die betrekking hebben op dit onderwerp (zie www.trendbureaudrenthe.nl/onderwijs-monitor).

Wat werkt bij het bevorderen van gelijke kansen?

Wanneer niemand hoge verwachtingen heeft van een leerling of sommige leerlingen vast zitten in een lagere niveau groep, we vaak zeggen dat een leerling iets niet kan of wil, is er sprake van de “Prison of low expectations”. Deze kun je als leerkracht en docent doorbreken.

Inge de Wolf geeft vier onderwerpen die werken bij gelijke kansen:

1.  Allereerst door hoge verwachtingen te hebben van alle leerlingen en door kansrijk onderwijs. Voorkom dat er in het team een cultuur is van ‘kan niet en wil niet’. Hoge verwachtingen kun je organiseren. Een goede tip voor leerkrachten – of docententeams: doe elke keer wanneer iemand zegt: “Deze leerling wil niet….., Deze leerling kan niet ……. Deze ouders moeten eigenlijk………….” een euro in de pot, dan kun je op het eind van de week als team van deze pot uit eten. Met kansrijk onderwijs en kansrijk adviseren bij het schooladvies aan het eind van de basisschool voorkom je onderadvisering en afstroom. Brede brugklassen helpen de leerlingen om door te groeien.
2. Als tweede optie geeft Inge de Wolf als aandachtspunt het bieden van extra ondersteuning bij leerlingen die dit nodig hebben. Hou het welbevinden in de gaten en grijp in waar nodig. Ook peer-tutoring gericht op extra begeleiding geeft goede resultaten voor beide leerlingen.
3. Het investeren in ouderbetrokkenheid ligt niet alleen in het actief informeren van ouders over de school en de rol die ouders kunnen spelen. Educatief partnerschap gaat verder. Het betekent ook het uitspreken van verwachtingen over en weer en daarover afspraken te maken.
4. Over het onderwerp gelijke kansen zijn ook op schoolniveau of op schoolbestuurlijk niveau data beschikbaar. Door hierop te reflecteren en van elkaar te leren als team onderling, maar ook tussen scholen kan geleerd worden van succesvolle praktijken.

Breng focus aan in wat je doet

Na de lezing kwamen er veel reacties. Scholen merken dat na de coronacrisis het stimuleren van de leerlingen lastiger is geworden. Leerlingen zijn minder gemotiveerd om te leren, zijn minder gedisciplineerd en laten vaker gedragsproblematiek zien. Leerlingen lijken moeite te hebben om na een periode van 'veel niet te mogen of te kunnen' nu weer terug te moeten stappen in de normale schooldiscipline. Vooral in het voortgezet onderwijs is dit te merken. Inge de Wolf gaf het advies je als team te focussen op een bepaald onderdeel van het onderwijs of op het gedrag van leerlingen.