Met de schoolsluiting op 16 maart 2020 gingen scholen over op thuisonderwijs en online lessen. Na een periode van volledige lockdown mochten scholen gedeeltelijk weer open. Dat betekende hybride onderwijs met een deel van de kinderen in de klas en een deel dat thuis de les volgde.
Trendbureau Drenthe sprak met diverse, bij onderwijs betrokken, personen en instanties. Wat hebben zij van deze periode geleerd? En vooral hoe behoud je kwaliteit van onderwijs en hoe hou je leerlingen gemotiveerd bij onderwijs op afstand? In december 2020 spraken we René Katerbarg, docent economie aan het Hondsrug College in Emmen.
René Katerbarg is al twaalf jaar docent economie. Samen met een groep mededocenten heeft hij het YouTube-kanaal De EcoShow, waarop zij niet-alledaagse lesvideo’s delen. Hiernaast geef hij ook praktische tips aan docenten op het YouTube-kanaal Episch onderwijs.
Hoe heb jij de periode waarin de scholen gesloten waren ervaren?
“Voor mij was het heel dubbel. Ik ben zelf nauw betrokken geweest bij het opzetten van het afstandsonderwijs voor onze school. Ik heb meegewerkt aan het creëren van een format voor docenten. En heb docenten geschoold in het online lesgeven en maken van lesvideo’s. Ik was trots dat het allemaal goed werkte. We waren de eerste school in Emmen die het goed voor elkaar had.
Maar toen we een paar weken bezig waren, dacht ik wat is dit verschrikkelijk, de hele dag online. Ik vond het niks om de hele dag thuis te zitten. Het was ook heel intensief om de hele dag naar een schermpje te kijken.”
Katerbarg vertelt hoe zij de lesdagen vormgaven. De lessen werden ingekort van 50 naar 30 minuten. En de lesdag begon om half 10 in plaats van half 9. Dit tijdstip zou ook beter aansluiten bij het puberbrein ‘dat pas rond 10 uur aangaat’. Het brein werkt ook beter als er bewogen is. “We begonnen daarom om 9 met online sporten (#hondsrugfit). Na een half uur sporten begonnen de lessen, vaak met een lesvideo en opdrachten in Microsoft Teams”.
Zaten jullie ook op één lijn binnen de school over de wijze waarop jullie online onderwijs zouden geven?
“Ja, we hanteerde een strakke structuur. Twee belangrijke regels die we hadden, was dat Somtoday (een leerlinginformatiesysteem) leidend was en dat alle lessen werden geopend in Microsoft Teams. Ik zelf zorgde ervoor dat ik continu een videogesprek open had staan. Zodat de leerlingen altijd binnen konden komen als ze vragen hadden. Hiernaast bood ik leerlingen ook aan dat ze foto’s van hun schriften konden sturen, zodat we het samen konden nakijken”.
Katerbarg herkent dat er veel verschillende platforms in het online onderwijs worden gebruikt, wat verwarrend kan werken voor leerlingen en docenten. Daarom werden de lessen altijd gestart in Microsoft Teams. Tijdens de lessen kon dan eventueel overgestapt worden op andere tools zoals Google Classroom.
Heeft de lockdown en het afstandsonderwijs jou op nieuwe ideeën gebracht? Is er iets wat je wil behouden?
“Het heeft veel gedaan voor de digitale vaardigheden van collega’s. Wat ik heb behouden van de lockdown is het gebruik van Microsoft Teams als centraal platform. Ik heb nu al mijn bestanden op een plek, het zorgt voor organisatie. In Teams kan ik ook makkelijk berichten versturen naar mijn leerlingen”.
Katerbarg merkt dat het sociale aspect onder het afstandsonderwijs lijdt. Hij ziet dat het aantal leerlingen met psychische klachten enorm is gegroeid. Na een maand schoolsluiting belden leerlingen op of ze naar school mochten komen, omdat ze het thuis niet meer uithielden. Het heeft de leerlingen dan ook het belang van de fysieke school laten inzien.
Welke kansen zie je eventueel voor hybride lessen?
De afgelopen periode werden hybride lessen gegeven met simultaan leerlingen in de klas en online vanuit huis, omdat leerlingen ziek thuis of in quarantaine zaten. Katerbarg vindt hybride lesgeven verre van ideaal. Hij noemt daarvoor een aantal redenen:
“Ten eerste is het erg belastend voor de docent. Het levert stress op in de les dat je continue de laptop in de gaten moet houden. Dat gaat ten koste van de kwaliteit van de les in de klas. Ik merk ook dat de online kinderen nooit vragen stellen. Ik heb slecht zicht op ze. Het wordt heel onpersoonlijk. De toetsen gaan op zich goed. Maar ik heb geen idee of ze het huiswerk doen.”
“Ten tweede krijg je dan ook dat leerlingen die meer tussenuren hebben naar huis gaan en dan de rest van de dag thuis gaan volgen. Je moet daar wel scherp op zijn als die grenzen verschuiven. Anders zit je continue met half volle klassen.”
Hou behoud je de motivatie van leerlingen bij afstandsonderwijs?
Katerbarg heeft met name ingezet op drie zaken:
- Focussen op duidelijke leerdoelen
- Ballast eruit gooien
- Zorgen voor afwisseling
Leerlingen krijgen een stortvloed aan informatie dus heeft hij veel ballast eruit gegooid. Niet alle opdrachten van een paragraaf laten maken, maar de drie belangrijkste. Daarnaast is afwisseling belangrijk. Hij introduceerde videogames in zijn lessen. Minecraft bijvoorbeeld, waardoor leerlingen goed met elkaar moesten samenwerken en leerden hoe een samenleving ontstaat. En via SimCity leerden leerlingen hun eigen stad bouwen en overheidsinstanties instellen.
Hoe geef je autonomie en competentie vorm in afstandsonderwijs?
Katerbarg noemt een project dat ze in een mavo 2 klas zijn gestart waarbij leerlingen moeten aantonen dat ze leerdoelen hebben gehaald, maar geen cijfers krijgen. “Dit concept is opgezet met die twee dingen in het achterhoofd. Deze leerlingen bewijzen op hun eigen wijze dat ze hun leerdoel hebben behaald (via een filmpje, verhaal etc.). Zo kunnen leerlingen kiezen op welke manier ze willen aantonen dat ze het verschil begrijpen tussen directe en indirecte handel. Dat geeft heel veel autonomie.”
Katerbarg heeft ook een dashboard gemaakt waarop leerlingen kunnen zien hoe ver ze zijn met het behalen van hun leerdoelen. Een metertje laat de individuele groei zien. “Dat motiveert de kinderen wel. Ze kunnen ook bonusopdrachten maken. Dat doet een derde ook. Omdat ze de beste willen zijn.”
