Hoe goed begrijpen senioren in Noord-Nederland medische informatie?
Geschreven op 8 oktober 2020
“22 procent van de 75-plussers geeft aan niet zelfverzekerd te zijn bij het invullen van medische formulieren.”
Senioren die vitaal, positief ingesteld en gezond zijn hebben doorgaans minder zorg nodig, of hebben pas op een later moment in hun leven zorg nodig (SCP, 2017). Niet iedereen beschikt vanzelfsprekend over de ‘gezondheidsvaardigheden’ die nodig zijn om zo vitaal en gezond mogelijk oud te worden. Hoe denken de inwoners in Noord-Nederland zélf over hun vermogen om medische informatie te begrijpen of daar hulp bij te vragen? Sociaal Planbureau Groningen, Trendbureau Drenthe en Fries Sociaal Planbureau (FSP) doen daar verkennend onderzoek naar met behulp van Lifelinesdata.
Sinds 2006 verzamelt Lifelines van ruim 167.000 inwoners in het noorden data. Deze verkenning maakt gebruik van de antwoorden van de Lifelines-deelnemers. Aan Lifelines-deelnemers zijn diverse vragen gesteld over hun gezondheidsgeletterdheid (‘health literacy’). Senioren met lage gezondheidsvaardigheden, ook wel gezondheidsgeletterdheid genoemd, vinden het bijvoorbeeld moeilijk om informatie over hun gezondheid te begrijpen, toe te passen en hierover te communiceren. Dit kan leiden tot meer gezondheidsproblemen. Meer aandacht is nodig voor deze problemen (Sociaal Planbureau Groningen, 2018).
In de afgelopen jaren is overheidsbeleid ingezet om senioren zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen. Om dit te bereiken is het belangrijk om aandacht te hebben voor inwoners die minder gezondheidsvaardig zijn, of hier moeite mee ervaren. Geschat wordt dat in Nederland ongeveer 36% van 65-plussers te weinig of beperkt gezondheidsvaardig is (Nivel, 2020).
Kijk op de gezondheidsgeletterdheid in Noord-Nederland
Begrijpen van medische informatie
Aan Lifelines-deelnemers is gevraagd of zij problemen ervaren met het begrijpen van hun medische situatie door moeite met het verwerken van schriftelijke informatie. Over het algemeen geven oudere leeftijdsgroepen vaker aan hier problemen mee te ervaren. Onder 75-plussers geeft 1 op de 5 (18%) aan hier soms problemen mee te ervaren. Ook geven laagopgeleiden vaker aan hier soms problemen mee te ervaren (24%). De groep die vaak of altijd problemen ervaart is klein (tussen de 0 en 3%).
Invullen van medische formulieren
Lifelines-deelnemers zijn ook gevraagd in welke mate men zelfverzekerd is bij het invullen van medische formuleren. Ook hier is te zien dat oudere leeftijdsgroepen minder zelfverzekerd zijn dan de jongere leeftijdsgroepen. Zo geeft 22% van de 75-plussers aan een beetje of niet helemaal zeker te zijn wanneer hij een medische formulier invult en geeft één op de vijf aan weinig of niet zeker te zijn van zichzelf. Verder zijn er verschillen tussen opleidingsniveau. Zo geeft 92% van de hoogopgeleiden aan (redelijk) zelfverzekerd te zijn bij het invullen van medische formulieren, bij laagopgeleiden is dit 57%
Hulp bij lezen informatie van zorgverlener
Hoe vaak helpt iemand bij het lezen van informatiemateriaal van het ziekenhuis of een andere zorgverlener? Wat opvalt bij de antwoorden van de Lifelines-deelnemers is dat men bij alle leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus weinig hulp ervaart hierbij. Dit is opvallend, want bij een andere vraag geeft 18% onder 75-plussers aan problemen te ervaren met schriftelijke informatie en is 22% weinig tot niet zelfverzekerd bij het invullen van medische formuleren.
Terugblik
De Lifelinesdata geeft een inkijk in hoe de inwoners in Noord-Nederland denken over hun zelfredzaamheid met betrekking tot gezondheidsgeletterdheid.
Opvallend is dat onder de groep 50- tot 75-jarigen het aandeel dat problemen ervaart met schriftelijke informatie redelijk gelijk blijft (82 á 84% ervaart geen probleem en 14 á 15% soms). Wel zien we dat onder Lifelines-deelnemers het aandeel dat niet tot weinig zelfverzekerd is bij het invullen van medische formulieren hoger ligt onder de oudere leeftijdsgroepen. Ook de groep 65- tot 75-jarigen, die worden gezien als potentiële helpers, ervaart zélf onzekerheid bij het invullen van medische formuleren. Deze onzekerheid is het grootst onder 75-plusser. Opvallend is dat onder alle leeftijdsgroepen 90% of meer géén hulp ervaart bij het lezen van informatiemateriaal van het ziekenhuis of een andere zorgverlener.
Dit laat zien dat meer aandacht nodig is voor senioren die minder gezondheidsvaardig zijn. Dat zijn overigens niet alleen 75-plussers. Aandachtspunt is dat voor hen (medische) informatie van zorgaanbieders en gemeenten helder en begrijpelijk moet zijn. In de praktijk vraagt dit doorgaans actieve ondersteuning, bijvoorbeeld bij het lezen en begrijpen van formulieren.
Onderzoeksverantwoording
Voor dit verkennend onderzoek is gebruik gemaakt van Lifelinesdata. Voor informatie over de data verwijzen wij graag naar https://www.lifelines.nl/researcher/data-and-biobank
