Naar een passend schooladvies

Geschreven op 16 mei 2024

“De afgelopen jaren moest bijna de helft van de schooladviezen in Drenthe worden heroverwogen. Drenthe behoort daarmee al jaren tot de provincies met de meeste heroverwegingen.”

Begin dit jaar kregen zo’n 5.000 groep 8-leerlingen een schooladvies voor het voortgezet onderwijs. Leerlingen krijgen eerst een voorlopig advies van de school en daarna een toetsadvies. Als de toets beter is gemaakt moet het voorlopig schooladvies heroverwogen worden. Dit kan leiden tot het bijstellen van het advies.

De afgelopen jaren moest bijna de helft van de schooladviezen in Drenthe worden heroverwogen. Drenthe behoort daarmee al jaren tot de provincies met de meeste heroverwegingen. Daar zijn verschillende redenen voor. Zo spelen verwachtingen van ouders een rol, maar ook de soort toets die de leerlingen moeten maken. Ook stemmen scholen het schooladvies soms af op de voorkeursschool van de leerling. Vergeleken met andere provincies stellen Drentse scholen relatief weinig schooladviezen bij, namelijk 20% van de adviezen die heroverwogen moesten worden. Soms wordt het aan de ouders overgelaten of er opnieuw naar een schooladvies wordt gekeken (en bijgesteld). Daarnaast wordt een half niveau verschil tussen school- en toetsadvies niet altijd (h)erkend. Dit zijn enkele bevindingen naar aanleiding van gesprekken die Trendbureau Drenthe heeft gevoerd met 10 schoolbesturen en 19 scholen in Drenthe.

Experts zijn het erover eens dat het huidige stelsel van de advisering niet optimaal is voor de gelijke kansen voor elk kind. Toch is er best wat aan te doen om de kansengelijkheid via de schooladvisering te verbeteren. Gelijke kansen bevorderen gaat hier over de manier waarop kinderen met dezelfde talenten en capaciteiten op dezelfde manier geadviseerd worden voor een passend onderwijsniveau.

• Lees hier het volledige rapport 'Naar een passend schooladvies'
• Bekijk hier de samenvatting van het onderzoek 'Naar een passend schooladvies'

Hoe komt het schooladvies op Drentse basisscholen tot stand?

De verschillende stappen in het schooladviestraject zijn landelijk vastgelegd, maar scholen hebben de nodige keuzevrijheid bij de inrichting van dit traject. Zo mogen zij zelf een toetsaanbieder kiezen en maken zij eigen afwegingen bij het wel of niet bijstellen van een advies. Op sommige Drentse scholen wordt het aan de ouders overgelaten om een advies wel of niet te heroverwegen bij een hoger toetsadvies.

Waarom zijn er meer heroverwegingen in Drenthe?

In verhouding tot landelijke cijfers geeft Drenthe minder dubbele adviezen (bijvoorbeeld vmbo tl/havo) (27%). Zo zijn er scholen die de afgelopen jaren geen enkel dubbel advies gaven. Een enkelvoudig advies leidt per definitie vaker tot een heroverweging omdat het toetsadvies dubbel is (op vwo-niveau na). Daarnaast wordt de IEP-toets vaker gebruikt in Drenthe dan landelijk. Scholen in Drenthe die deze toets afnemen moeten gemiddeld meer adviezen heroverwegen.

Ouders hebben een belangrijke rol in het adviestraject. Zij laten hun eigen ervaringen soms meewegen in overwegingen over het advies van hun kind. Het gaat bijvoorbeeld om ervaringen uit hun eigen schooltijd of die van oudere broertjes of zusjes. Daardoor wordt soms behoudend ingestoken, terwijl dat niet altijd nodig is. Scholen worstelen soms met het meenemen van de ouders in hoge verwachtingen.

Verder stemmen scholen het schooladvies soms af op het aanbod of de wensen van een gekozen vo-school. Wanneer een vo-school alleen klassen op één niveau heeft, bijvoorbeeld vmbo-tl, wordt er op sommige basisscholen geen vmbo-tl/havo-advies gegeven, ook al lijkt het kind het aan te kunnen. Ook zijn er basisscholen die alleen enkelvoudige adviezen geven omdat de middelbare school daar om vraagt.

Waarom worden schooladviezen op Drentse basisscholen minder vaak bijgesteld?

De toets is een momentopname en brengt alleen het taal- en rekenniveau in beeld. Basisscholen hebben een breder beeld van de leerlingen, doordat zij hen gedurende acht jaar op de basisschool volgen en ook naar meer (zaak)vakken kijken, bijvoorbeeld geschiedenis en wereldoriëntatie. Daarbij kijken zij ook naar kindkenmerken, zoals werkhouding en concentratievermogen.

De heroverweging wordt soms aan ouders overgelaten, waardoor het niet tot een bijstelling komt. Dat betekent dat het schooladviestraject niet voor iedere leerling uniform is. Dit verhoogt de kansengelijkheid niet. Ook zijn er ouders en leerlingen die het schooladvies niet willen veranderen, ook al geeft een leerkracht aan dat een leerling een ander niveau aankan.

Daarnaast wordt een half niveau verschil tussen school- en toetsadvies niet altijd (h)erkend. Sommige scholen gaan niet met ouders en leerlingen in gesprek als zij een vmbo-tl advies hebben gegeven en er komt een vmbo-tl/havo-advies uit de toets. Bovendien komt het argument regelmatig terug dat de vo-school waar de leerling naartoe wil gaan geen combinatieklassen heeft met onderwijs op twee niveaus. Een aanpassing van het advies zou daarom niet nodig zijn.

Soms wordt ervoor gekozen om het toetsadvies niet mee te nemen in een aangepast schooladvies maar geeft de basisschool het mee als plaatsingsadvies. Hiermee geeft de basisschool de regie uit handen omdat het schooladvies leidend is voor de toelating tot het voortgezet onderwijs en het plaatsingsadvies niet.

Aanbevelingen voor het schooladviestraject (top 5)

Het onderzoek levert diverse aanbevelingen op om leerlingen een passend schooladvies te geven en daarmee dezelfde kansen te bieden voor hun verdere schoolloopbaan:

• Richt heroverwegen en bijstellen in als volwaardige stap in schooladviestraject.
• Zorg in het hele proces voor georganiseerde tegenspraak vanuit verschillende rollen en invalshoeken.
• Objectiveer kindkenmerken door te omschrijven wat je er precies onder verstaat en pas dit bij de advisering van iedere leerling toe.
• Wees bewust van onbedoelde gevolgen van het niet bijstellen van het schooladvies, zoals het toetsadvies alleen meegeven als plaatsingsadvies.
• Evalueer meer. Maak gebruik van informatie die er is en ga hierover het gesprek aan binnen een school en schoolbestuur.

De overige aanbevelingen zijn in het rapport te lezen.