Ontwikkelingen in (langdurig) laag inkomen
Er is sprake van armoede wanneer iemand gedurende langere tijd niet de middelen heeft om te kunnen beschikken over de goederen en voorzieningen die in de samenleving als minimaal noodzakelijk gelden (SCP 2019). Bijvoorbeeld wanneer iemand onvoldoende inkomen heeft voor voeding of een goede woning. Mensen met een laag inkomen lopen een hoog risico op armoede, zeker als de situatie langere tijd voortduurt.
Wat is armoede?
Om te bepalen welke huishoudens risico lopen op armoede, hanteert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) de lage-inkomensgrens. In 2022 lag deze grens op € 1.200 voor een alleenstaande. Het gaat hier om het bedrag dat een eenpersoonshuishouden te besteden heeft na aftrek van belastingen en premies. Voor een koppel zonder kinderen is dat €1.690 en voor een koppel met twee minderjarige kinderen € 2.300. Het CBS maakt onderscheid tussen huishoudens met een laag inkomen (tenminste een jaar) en huishoudens met een langdurig laag inkomen (tenminste vier jaar). Soms worden er ook andere inkomensgrenzen gebruikt om te bepalen welke huishoudens een laag inkomen hebben, zie ook inkomensgrenzen.
Studentenhuishoudens en bewoners van instellingen, inrichtingen en tehuizen worden door het CBS buiten beschouwing gelaten. De bedragen worden jaarlijks aangepast aan ontwikkelingen van prijzen. Hierdoor is de lage inkomensgrens goed bruikbaar om vergelijkingen te maken over een langere periode. De meest recente data gaan over 2022.
In de armoedemonitor gebruiken we onder andere de lage inkomensgrens om inzicht te krijgen in de ontwikkelingen op het gebied van armoede in de Drentse gemeenten. In 2022 kregen veel huishoudens energietoeslag. Dit zorgde ervoor dat de inkomens van een groot aantal huishoudens met een laag inkomen net boven de lage inkomensgrens kwamen te liggen. Hierdoor lijkt er een sterke afname te zijn in het aandeel huishoudens met een laag inkomen. Als we echter naar andere inkomensgrenzen kijken, zien we deze sterke afname niet. Daarom hebben we ervoor gekozen om in de figuren ook het sociale minimum te laten zien. Het filter links bovenin de figuren geeft de optie om het sociale minimum als inkomensgrens te nemen. In de tekst beschrijven we de cijfers op basis van de lage inkomensgrens. Voor meer informatie over de verschillende inkomensgrenzen, zie de pagina inkomensgrenzen.
In Drenthe wonen in verhouding minder mensen met een laag inkomen dan in Nederland
Ongeveer 8.000 huishoudens in de provincie Drenthe leefden in 2022 onder de lage inkomensgrens. Dat is 3,7% van het totale aantal huishoudens. In Nederland was dit 4,4%. In 2022 moesten 3.300 huishoudens in Drenthe ten minste vier jaar op rij rondkomen van een laag inkomen; dat komt neer op 1,6% van alle huishoudens. Het aandeel huishoudens in Nederland dat langdurig van een inkomen onder de lage inkomensgrens leeft, lag iets hoger (1,8%).
Naar verwachting is het aandeel huishoudens dat gedurende langere tijd moeite heeft om rond te komen hoger dan de cijfers over langdurig lage inkomens laten zien. Het CBS neemt in deze meting namelijk alleen huishoudens mee die vier achtereenvolgende jaren een inkomen onder de lage inkomensgrens hebben. Wanneer het inkomen van een huishoudens één of meerdere keren boven deze grens komt, bijvoorbeeld door een tijdelijke baan, worden deze niet meegenomen. Een eenmalig inkomen boven de grens wil echter niet zeggen dat deze huishoudens geen moeite meer hebben om rond te komen. Het duurt hierna weer vier jaar voordat een huishouden meegerekend wordt als een huishouden met een langdurig laag inkomen.
Hoogste risico op armoede in Assen en Emmen
Een landelijke vergelijking van het CBS (2021) laat zien dat vooral in grotere gemeenten relatief veel huishoudens met een hoger risico op armoede wonen. Dit zien we ook terug in Drenthe. De gemeenten Assen (4,3%) en Emmen (4,5%) hebben hier het grootste aandeel huishoudens met een laag inkomen. Dit zijn de huishoudens die in 2022 één jaar of langer onder de lage inkomensgrens leven.
In deze gemeenten zien we ook de meeste huishoudens die langdurig moeten rondkomen van een laag inkomen. Van alle huishoudens in Assen en Emmen leeft respectievelijk 1,9% en 2,1% al minstens vier jaar van een inkomen onder de lage inkomensgrens.
In de gemeente De Wolden wonen naar verhouding de minste huishoudens met een inkomen onder de lage inkomensgrens. Het aandeel huishoudens met een laag inkomen ligt in deze gemeente op 2,6%. Het aandeel huishoudens met een langdurig laag inkomen ligt in de Wolden op 1,0%.
Aandeel huishoudens met langdurig laag inkomen relatief stabiel
Wanneer we het aandeel huishoudens met een laag inkomen door de tijd bekijken, dan zien we een wat fluctuerend beeld. Van 2011 tot 2013 neemt in alle gemeenten het aantal huishoudens dat rond moet komen van een laag inkomen toe. Deze trend is waarschijnlijk grotendeels te wijden aan de gevolgen van de economische crisis. In 2014 herstelde de economie in Nederland zich en zien we een daling van het aandeel huishoudens met een laag inkomen in vrijwel alle gemeenten. Na 2016 lijkt deze daling in de meeste gemeenten af te zwakken. Opvallend is de toename in het aandeel huishoudens met een laag inkomen in Meppel. Tussen 2016 en 2018 is dit aandeel met 0,8 procentpunten toegenomen. Tussen 2018 en 2020 heeft deze stijging niet doorgezet. In 2020 zagen we in alle Drentse gemeenten een verdere afname ten opzichte van 2019 in het aandeel huishoudens met een laag inkomen, met name in Assen en Borger-Odoorn. In 2022 is het aandeel huishoudens met een inkomen onder de lage inkomensgrens sterk afgenomen. Dit heeft te maken met de inkomensondersteunende maatregelen van de overheid, deze ondersteuningen zorgden ervoor dat een groot deel van de huishoudens tijdelijk boven de lage inkomensgrens kwamen en dus niet meer als zodanig werden meegeteld.
Het aandeel huishoudens met een langdurig laag inkomen is vrij stabiel. In 2020 zagen we in vrijwel alle gemeenten een lichte afname van het aantal huishoudens dat een langdurig laag inkomen heeft. De daling was deels te verklaren door de toegenomen koopkracht vanwege de lopende cao-afspraken, de financiële regelingen vanwege het coronavirus (zoals steunpakketten) en andere maatregelen vanuit de overheid (CBS 2021). In 2022 zien we dat het aandeel huishoudens met een langdurig laag inkomen sterk is gedaald als gevolg van de inkomensondersteunende maatregelen van de overheid. Mensen die leven van een bijstandsuitkering, verkeren relatief vaker in een situatie van langdurige armoede (zie ook kenmerken van huishoudens met een laag inkomen).
Lage inkomens op wijkniveau
In de onderstaande figuur is per gemeente te zien hoe de lage inkomensgroepen over de verschillende wijken in de gemeente verdeeld zijn.
