In het kort

• Sinds 2015 zijn er ieder jaar meer Drenten. Op 1 januari 2023 waren er 502.051 Drenten.
• In de afgelopen 10 jaar is het aantal huishoudens in Drenthe toegenomen met 5,9%, vooral door de toename van éénpersoonshuishoudens.
• De samenstelling van de bevolking in Drenthe verandert, omdat er steeds minder jongeren zijn en steeds meer ouderen. In de afgelopen 10 jaar is het aantal jongeren in Drenthe met 2,7 procentpunt gedaald tot 20,4%. Tegelijkertijd is het percentage 65-plussers gestegen van 18% naar 24,5% in deze periode. Ook het aantal zeer oude mensen neemt toe.
• Het percentage mensen met een migratieachtergrond in Drenthe is gestegen van 9% in 2010 naar 11% in 2022. De toename van migratie is groter onder mensen met een niet-westerse achtergrond dan onder mensen met een westerse achtergrond.

Drentse bevolking voorbij een half miljoen

Bevolkingsgroei bestaat uit het natuurlijke saldo (het verschil tussen geboorte en sterfte) en het migratiesaldo (het verschil tussen vestiging en vertrek), zowel met andere Nederlandse gemeenten als met het buitenland.

Na een periode van afname tussen 2010 en 2014 heeft Drenthe vanaf 2015 opnieuw een stijging van de bevolking ervaren. De groei is echter ongelijk verspreid over de provincie. In 2022 zijn de municipaliteiten met de hoogste procentuele groei Meppel (2%), Tynaarlo (1,16%) en Noordenveld (1,13%). In Emmen is er een lichte toename van de bevolking, terwijl in Midden-Drenthe en Coevorden de bevolkingsgroei bescheiden is. In het noordelijke deel van de provincie, zoals in Tynaarlo, is er een stijging, voornamelijk te danken aan nieuwbouwprojecten in deze gemeente, grenzend aan de stad Groningen. In Zuidwest-Drenthe blijft Meppel een belangrijke motor, gevolgd door Westerveld.

De bevolking van Drenthe groeit met name door buitenlandse migratie

Migratie is de belangrijkste verklaring voor de groei van de bevolking. Sinds 2015 zijn er meer mensen gekomen dan vertrokken. Deze trend is voor een belangrijk deel ingegeven door een positief buitenlands migratiesaldo.

In totaal zijn in 2022 5.800 mensen naar Drenthe verhuisd. Alle gemeenten in 2022 hadden een positieve migratiesaldo, met Westerveld het laagste (2,9 per 1000 inwoners) en Meppel het hoogste (11,39 per 1000 inwoners).
Tussen 2018 en 2022 bedroeg het migratiesaldo 6.439 mensen, veel minder dan in de periode 2013-2017, toen het migratiesaldo 3.1546 mensen was. Dit kwam door de migratiecrisis die Europa trof.

Natuurlijke bevolkingsgroei negatief

In Drenthe is te merken dat er geen natuurlijke bevolkingsgroei is, deze is sinds 2011 negatief. Er sterven meer mensen in Drenthe dan dat er geboren worden, wat een logisch gevolg is van ontgroening en vergrijzing. Sinds 2015 sterven er jaarlijks ongeveer 5.000 Drenten, terwijl er ongeveer 4.000 kinderen per jaar in Drenthe geboren worden. Meppel komt in 2022 het dichtst in de buurt van een positief natuurlijk groeisaldo, maar ook daar blijft het saldo toch nog negatief.

Groei aantal huishoudens

Per 1 januari 2022 waren er ruim 220.000 gezinnen in de provincie Drenthe. Vanaf 2011 is het aantal gezinnen in de provincie met 5,9% toegenomen. Over het algemeen groeit het aantal gezinnen sneller dan de totale bevolking. De groei van het aantal huishoudens in Drenthe in de afgelopen 10 jaar is echter minder sterk geweest dan in heel Nederland.

De grootste toename in het aantal huishoudens vond plaats in Meppel, met bijna 11%. Dit werd gevolgd door Assen (8%) en De Wolden (7,7%). In Aa en Hunze bleef het aantal huishoudens in 2021 vrijwel gelijk aan dat van 2011 (0,2% groei). De gemeenten Coevorden en Emmen waren ook zeer stabiel met een groei van respectievelijk 1,2% en 1,6% in het aantal huishoudens.

Huishoudens worden kleiner

De toename van het aantal huishoudens is voornamelijk te danken aan de groei van eenpersoonshuishoudens. Sinds 2011 zijn er bijna 10.000 eenpersoonshuishoudens bijgekomen, wat neerkomt op een groei van ongeveer 16%. Drenthe volgt hiermee de landelijke trend, maar stijgt sinds 2017 sneller dan het nationale gemiddelde, waardoor het verschil kleiner wordt. Het aandeel eenpersoonshuishoudens is gestegen van ongeveer een kwart van alle huishoudens in 2000 naar een derde in 2021.

Aan de andere kant is het aantal huishoudens met meerdere personen zonder kinderen al een tijdje aan het afnemen. Het percentage in Drenthe ligt iets hoger, maar komt steeds dichter bij het Nederlandse gemiddelde.

Ontgroening en vergrijzing zetten door

Net als in de rest van Nederland verandert de bevolkingssamenstelling in Drenthe snel. Ontgroening (daling van het aantal jongeren) en vergrijzing (stijging van het aantal ouderen) zijn duidelijk aanwezig. Vergrijzing gaat sneller dan ontgroening.

In 2011 was ongeveer 23,5% van de inwoners van Drenthe jonger dan 20 jaar. Op 1 januari 2023 is dit percentage gedaald tot 16,4%. Het aandeel Drentenaren van 65 jaar en ouder is in diezelfde periode juist flink toegenomen, van 19% naar bijna 24,5%. In 2017 waren er voor het laatst meer jongeren dan ouderen in Drenthe, en de verwachting is dat dit niet snel zal veranderen. Tot 2017 was het aandeel jongeren ongeveer gelijk aan het landelijk gemiddelde, maar sindsdien ontgroent Drenthe sneller. Het aandeel ouderen ligt in Drenthe stelselmatig boven het Nederlandse gemiddelde en stijgt ook sneller. In 2023 is het aandeel 65-plussers in Drenthe 4,3 procentpunten hoger dan landelijk.

Mensen leven gemiddeld langer, waardoor het percentage ouderen toeneemt, en ook het aandeel ‘oudere’ senioren groeit. Dit fenomeen heet dubbele vergrijzing: er zijn meer én oudere ouderen. Op 1 januari 2023 waren er in Drenthe 29.941 mensen van 80 jaar en ouder, wat 5,9% van de bevolking is. In 2011 was dit aantal 22.944 (4,7%). Het aandeel van deze oudere ouderen (80-plussers) zal naar verwachting tegen 2050 verdubbelen tot ongeveer 12%.

Ontgroening en vergrijzing verschillen per gemeente in Drenthe. De meer stedelijke gemeenten (Assen, Meppel, Emmen en Hoogeveen) kennen minder ontgroening en vergrijzing. In de meer landelijke gemeenten is er juist sprake van een sterkere ontgroening en vergrijzing. In Westerveld is 18,8% van de inwoners jonger dan 20 jaar en 30,6% ouder dan 65 jaar. Tynaarlo vormt hierop een uitzondering, met relatief meer vergrijzing maar minder ontgroening. Het aandeel 0-19-jarigen daalt daar tussen nu en 2050 van 21% naar 20% van de totale bevolking.

Demografische druk neemt toe

Door de afname van jongeren en toename van ouderen, zijn er verhoudingsgewijs minder werkende mensen ten opzichte van het aantal niet-werkenden. Dit wordt aangeduid als een stijging van de demografische druk, die wordt berekend op basis van het aantal jongeren en ouderen ten opzichte van de bevolking tussen 20 en 65 jaar. De demografische druk is de som van de groene (jongeren) en grijze (ouderen) druk.

In 2020 bedraagt de demografische druk in de provincie Drenthe 90%. Dit betekent dat er voor elke 100 mensen tussen 20 en 65 jaar, 90 jongeren en ouderen zijn. De demografische druk in Drenthe is hoger dan het Nederlandse gemiddelde (70%). In vergelijking met 2010 (71%) is de demografische druk aanzienlijk gestegen, voornamelijk als gevolg van de toename van het aantal ouderen.

Meer Drenten met een niet-Westerse migratieachtergrond

Op 1 januari 2022 had 11% van de Drentse bevolking een migratieachtergrond, hetzelfde percentage als in 2020 en een toename ten opzichte van 9% in 2010. Dit houdt in dat deze personen zelf of (één van) hun ouders in het buitenland zijn geboren. Dit percentage ligt aanzienlijk lager dan het landelijke gemiddelde van 24%.

Het aantal Drentenaren met een niet-westerse migratieachtergrond is gestegen van 3% in 2010 naar 5,1% in 2022. Deze toename is voornamelijk te verklaren door het grotere aantal vluchtelingen dat in de provincie opgevangen wordt. Tijdens de vluchtelingencrisis in 2016 en 2017 was er een sterke stijging van het aantal mensen met een niet-westerse migratieachtergrond. Dit percentage lijkt nu te stabiliseren.

Het totaal aantal Drenten met een westerse migratieachtergrond is sinds enkele jaren toegenomen en ligt op 1 januari 2022 op 5,83%. Hoewel dit aantal stijgt, blijft het steeds onder de 6%.

De meeste inwoners van Drenthe met een migratieachtergrond wonen in stedelijke gebieden. In 2022 heeft Assen het hoogste percentage mensen met een migratieachtergrond (15%). Hiervan heeft 9% een niet-westerse achtergrond. Emmen en Meppel staan op de tweede en derde plaats, waar 12% en 11% van de inwoners een migratieachtergrond heeft, waarvan ongeveer 6% een niet-westerse achtergrond heeft. In de gemeente De Wolden heeft ongeveer 5% een migratieachtergrond.

Een opvallende toename van mensen met een niet-westerse achtergrond vond plaats in de gemeente Noordenveld in 2017 en 2018. Dit kan worden verklaard door de tijdelijke opening van een aanmeldcentrum voor vluchtelingen in Veenhuizen. Dit centrum vangt na-reizigers op van eerdere vluchtelingen die in Nederland zijn opgenomen. Deze mensen worden eerst door de gemeente Noordenveld in het Nederlandse bevolkingsregister opgenomen. Na enkele dagen worden zij herenigd met hun familie elders in het land. Gedurende deze korte periode zijn deze mensen officieel inwoners van de gemeente Noordenveld.

Drenten met een migratieachtergrond grijzer én groener

In Drenthe is het aandeel oudere mensen met een migratieachtergrond groter in vergelijking met de rest van Nederland. Dit komt overeen met de algemene vergrijzing van de bevolking in Drenthe. Het percentage jongeren (0-15 jaar) was in 2016 en 2017 ook hoger dan in andere delen van Nederland, wat te maken heeft met het aanmeldcentrum in Veenhuizen. In de jaren daarna is het aantal jongeren echter weer afgenomen.

Prognoses laten afname Drentse bevolking zien

Bevolkingsprognoses geven een verwachting over de bevolkingsontwikkelingen; ze geven een schatting weer en zijn met onzekerheid omgeven. Bevolkingsprognoses worden gebruikt voor het creëren van advies en beleid voor diverse beleidsterreinen, zoals onderwijs, infrastructuur en voorzieningen.

Op basis van de prognoses verwachten we een afname van de totale bevolking in Drenthe. De afname zal in de komende 10 jaar vrij langzaam verlopen, waarna de volgende twee decennia een wat sneller verloop laten zien. De totale Nederlandse bevolking zal naar verwachting blijven stijgen, al zwakt de groei landelijk ook steeds meer af.

De verandering van de bevolking is onevenredig verdeeld in Drenthe. De Wolden, Meppel, Tynaarlo en Westerveld verwachten een groei in 2050 ten opzichte van 2021. Voor de Wolden en Meppel geldt dat er vrijwel de gehele voorspelde periode een jaar-op-jaar groei wordt verwacht. Tynaarlo en Westerveld groeien nog tot ongeveer 2040, waarna de bevolking begint af te nemen.

De huishoudensontwikkeling verloopt anders dan de ontwikkeling van de totale bevolking. De verwachte afname van het aantal huishoudens is veel later en de totale verwachte afname tot 2050 is laag, namelijk 599 huishoudens minder dan het huidige aantal. De verwachting is dat het aantal huishoudens oploopt van 220.000 tot 226.000 in het jaar 2030, waarna het uiteindelijk weer rond het huidige aantal van 220.000 zal liggen in 2050. De verwachte ontwikkeling in Drenthe is anders dan het verwachte landelijke beeld. Landelijk blijft het aantal huishoudens stijgen, al zwakt de mate van groei af. In Drenthe wordt nog een snelle stijging verwacht tot 2030, waarna het vanaf 2035 weer zal afnemen.

Ook het aantal huishoudens niet gelijk verdeeld over de provincie. De helft van de gemeenten laat een daling zien, de andere helft een stijging. De sterkste daling van het aantal huishoudens wordt verwacht in de gemeenten Emmen, Coevorden en Aa en Hunze. In Meppel wordt de sterkste groei verwacht.

In het kader van brede welvaart: Kansen en uitdagingen voor de regio

Drenthe ervaart ontgroening, vergrijzing en veranderende huishoudens. Deze demografische verschuivingen zullen de komende jaren doorgaan en gevolgen hebben voor diverse aspecten van de Drentse samenleving, zoals wonen, werken, onderwijs, zorg en voorzieningen.

De bevolking van Drenthe vergrijst sneller dan in de rest van Nederland. Dit leidt tot een grotere behoefte aan geschikte woningen waar ouderen lang zelfstandig kunnen wonen. Ook zal de vraag naar professionele zorg en mantelzorg in een vergrijzend gebied sterk stijgen. Door de ontgroening zal echter de potentiële beroepsbevolking in Drenthe afnemen. Hierdoor zullen er in de toekomst minder werkenden zijn in vergelijking met niet-werkenden (demografische druk). Dit roept de vraag op of er genoeg personeel beschikbaar zal zijn om de benodigde zorg voor ouderen te bieden. De veranderingen in de bevolkingssamenstelling hebben dus ook gevolgen voor de regionale economie. De afname van de beroepsbevolking zorgt voor meer druk op de voorzieningen en legt extra druk op de balans tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.

Door de vergrijzing en toename van eenpersoonshuishoudens zal de druk op de woningmarkt nog jaren aanhouden, zowel voor huur- als koopwoningen. De vraag naar woningtypes verandert. Sinds het herstel van de woningmarkt in 2013 zien we een verhuistrend van stad naar platteland. Dit wordt versterkt door de huidige woningmarktcisis (de stad is voor veel mensen onbetaalbaar geworden). Het is nog onzeker hoe dit zich in de toekomst zal ontwikkelen. Prognoses geven aan dat de bevolkingsgrootte verder zal afnemen, maar er is ruimte voor onzekerheid in de voorspellingen.

Door de demografische veranderingen zal er minder vraag zijn naar voorzieningen gericht op kinderen. Landelijke gemeenten ervaren een sterkere ontgroening. Het afnemende aantal kinderen zorgt voor minder scholieren, waardoor scholen moeten fuseren of sluiten. Dit geldt in eerste instantie voor basisscholen, maar ook het voortgezet onderwijs in Drenthe merkt al een afname van het aantal leerlingen. Sportclubs zullen moeite hebben om genoeg jeugdleden te werven en supermarkten om voldoende jonge werknemers te vinden.

Verantwoording bevolkingsmonitor

Hoe de bevolking zich ontwikkelt heeft veel invloed op de samenleving. Toe- of afname van het aantal inwoners, maar ook of er bijvoorbeeld sprake is van vergrijzing of ontgroening, heeft invloed op vele aspecten in de samenleving, zoals wonen, werken, onderwijs, zorg en voorzieningen. Hoe de bevolking is samengesteld vormt dus een belangrijke context voor de brede welvaart in Drenthe. In de Regionale Monitor Brede Welvaart van CBS is geen aparte dimensie ‘Bevolking’ opgenomen. De demografische ontwikkelingen die in Drenthe gaande zijn en die zich de komende jaren zullen doorzetten, zullen de brede welvaart in de provincie wel beïnvloeden en van context voorzien. Goed inzicht in de ontwikkelingen van de bevolking is van cruciaal belang om beleid te maken voor de mensen die in een gebied wonen.

Behalve de bevolkingsontwikkeling, vergrijzing en ontgroening kijken we naar de huishoudensontwikkeling, migratie en prognoses.