Milieu

In het kort

• Drenthe is een groene provincie die gemiddeld het meeste bos- en natuurgebied per inwoner van Nederland heeft. Het Drentse landschap wordt zeer goed gewaardeerd.
• De luchtkwaliteit in Drenthe is over het algemeen goed, met minder uitstoot van broeikassen en fijnstof dan het landelijk gemiddelde. Daar tegenover staat dat de biodiversiteit in Drenthe onder druk staat.
• Drenthe heeft 14 Natura 2000- gebieden, waarvan 12 zeer stikstofgevoelig zijn.
• Wat energieverbruik betreft, ligt dit in Drenthe boven het landelijk gemiddeld. Het percentage woningen met een energielabel A of hoger is lager dan het landelijk gemiddelde.
• Het percentage huishoudens in energiearmoede ligt in alle Drentse gemeenten rond het landelijk gemiddelde.

Hoge waardering voor het Drentse landschap

Drenten waarderen het Drentse landschap over het algemeen zeer positief met een gemiddeld rapportcijfer van een 8,6. Men ziet de variatie van het landschap, de rust en de bossen als de belangrijkste aspecten van het Drentse landschap. Ook het cultuurlandschap wordt hoog gewaardeerd, zoals het veen, de beekdalen, de heide en essen.

Wat betreft de veranderingen in de kwaliteit van het landschap in de afgelopen 5 jaar vindt ruim vier op de tien Drenten dat deze gelijk bleef (44%). Een op de zes ervaart een vooruitgang, terwijl ruim een kwart een achteruitgang opmerkt (26%).

Veel Drenten uiten zorgen over de achteruitgang van de biodiversiteit. Daarnaast noemt men de intensieve landbouw en bollenteelt vaak als negatieve factor voor het landschap. Er is bezorgdheid over het gebruik van bestrijdingsmiddelen en de impact daarvan op de biodiversiteit en de bodemkwaliteit. Velen zien ook de aanleg van zonneparken en windmolens als verstorende factor in het landschap. Men omschrijft deze vaak als ‘lelijk’, ‘landschap ontsierend’ en ‘horizonvervuiling’.

Veel natuur- en bosgebieden in Drenthe

Inwoners van Drenthe hebben gemiddeld veruit het meeste natuurgebied per inwoner van Nederland, namelijk 96 hectare per 1.000 inwoners. In 2008 was dit 89 hectare. Zo’n 18% van het totale oppervlak van de provincie Drenthe beslaat natuur- en bosgebied. In Nederland ligt het oppervlak natuur- en bosgebied gemiddeld op 15%. Tussen 1996 en 2017 nam het natuur- en bosgebied in Drenthe met bijna 2 procentpunten toe.

De gemeente Westerveld heeft veruit het meeste bos- en natuurgebied (38%), gevolgd door Noordenveld (25%) en Aa en Hunze (24%). De gemeente Meppel, met veel bebouwd gebied, heeft met 3% het minste aandeel bos- en natuurgebied van Drenthe en ligt daarmee ver onder het landelijk en provinciaal gemiddelde.

Afstand tot groen gelijk aan de meeste andere provincies

De gemiddelde afstand tot openbaar groen wordt berekend over de weg tot het dichtstbijzijnde openbaar groen. De vereiste is dat het terrein minimaal 1 hectare groot is. Het kan een park of plantsoen, terrein voor dagrecreatie, natuur of bosgebied zijn.

De meest recente data komen uit 2017. De afstand tot openbaar groen is in Drenthe gelijk aan dat in de meeste andere provincies, namelijk 0,5 kilometer. In de provincies Utrecht, Noord-Holland en Flevoland is dit minder.

In Drenthe is tussen 2006 en 2017 de afstand tot openbaar groen iets afgenomen. Binnen de Drentse gemeenten varieert de afstand tussen 0,4 en 0,6 kilometer.

Biodiversiteit en Natura 2000-gebieden in Drenthe

Drenthe heeft een gevarieerd landschap, met bossen, heidevelden, moerasgebieden en zandverstuivingen, wat bijdraagt aan een rijke biodiversiteit. In natuurgebieden zoals het nationaal park Drentsche Aa, het Dwingelderveld en het Drents-Friese Wold komen veel verschillende planten- en diersoorten voor. Toch staat de biodiversiteit en natuur in Drenthe onder druk, met name door stikstofdepositie, klimaatverandering en verdroging. De effecten zijn al duidelijk zichtbaar in Drentse natuurgebieden: venen en heidevelden groeien dicht met grassen en berken. Deze verdringen de originele planten en diersoorten die er niet meer kunnen leven. Veel soorten hebben te maken met afname van hun leefgebied of verstoorde ecosystemen.

Drenthe telt 14 Natura 2000-gebieden, waarin bepaalde diepen, planten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd worden om de biodiversiteit (soortenrijkdom) te waarborgen. Van deze 14 Drentse Natura 2000-gebieden zijn er 12 zeer stikstofgevoelig. De verwachting is dat deze gebieden nog lang met een overmaat aan stikstofdepositie te kampen zullen hebben, ook als de provincie maximaal inzet op de vermindering van stikstofuitstoot.

Kwaliteit zwemwater in Drenthe uitstekend

Het Europees Milieuagentschap monitort de kwaliteit van het zwemwater in de binnenwateren. In bijna alle Drentse gemeenten is het zwemwater ‘uitstekend’ – alleen Borger-Odoorn heeft een zwemwaterkwaliteit met de beoordeling ‘goed’. In Drenthe is de kwaliteit van het zwemwater op een gelijk niveau met de meeste andere provincies.

Hittestress en wateroverlast

Klimaatverandering heeft gevolgen voor de Drentse natuur. Temperaturen stijgen en er zijn forse periodes van zowel droogte als extreme regenval.

Van hittestress is objectief sprake wanneer er meer dan 14 tropische nachten per jaar voorkomen in een bepaald gebied. Hittestress komt met name voor in steden: in Assen, Emmen, Meppel en Hoogeveen ervaart een inwoner gemiddeld 8-9 dagen per jaar hittestress. Het percentage Drenten dat in het afgelopen jaar hitte in de woning of woonomgeving ervaarde ligt op 7%.

Het aantal dagen waarop extreme neerslag valt (gemiddeld aantal dagen meer dan 25 mm.), en er dus objectief sprake is van wateroverlast, ligt in de provincie Drenthe op eenzelfde niveau als in de rest van Nederland (tussen 2 en 3 dagen). Slechts 3% had in het afgelopen jaar vaak last van wateroverlast.

Al met al hebben Drenten dus minder last van wateroverlast dan van hittestress.

Daling van uitstoot fijnstof naar lucht laatste jaren gestagneerd

Fijnstof zijn kleine deeltjes in de lucht die vooral afkomstig zijn door uitstoot in het verkeer, door industrie en in de landbouw. Een grote uitstoot van fijnstof is schadelijk voor de gezondheid.

Samen met Friesland en Flevoland stoot Drenthe het minste fijnstof uit van alle provincies, met 200 ton PM2.5 per km2. In 2000 was de emissie van fijnstof naar lucht in Drenthe nog 400 ton PM2.5 per km2. De uitstoot van fijnstof is dus in zo’n 20 jaar tijd met de helft gedaald, wat geldt voor zowel landelijk als in de provincie Drenthe. De emissie van fijnstof daalde in Drenthe echter minder hard dan gemiddeld in Nederland. Ook stagneerde de daling de laatste jaren.

Binnen de provincie Drenthe heeft Meppel relatief gezien de hoogste uitstoot van fijnstof. De gemeente Westerveld heeft de laagste fijnstofuitstoot van Drenthe. Een groot deel van de luchtvervuiling in Drenthe komt van elders uit het land en vanuit het buitenland.

Broeikasgasemissies per inwoner wel gedaald

Broeikasgassen zoals CO2 en methaan komen van nature voor in de atmosfeer en houden de warmte van de zon vast.

Op het gebied van broeikasgasemissies per inwoner staat Drenthe in de middenmoot. In 2022 stond Drenthe in de rangschikking van alle provincies op de 8e plek. Ten opzichte van 2015 daalde de uitstoot in de provincie Drenthe wel.

Binnen Drenthe is de uitstoot per inwoner het hoogst in de gemeenten Midden-Drenthe en Aa en Hunze. In Assen en Tynaarlo is de uitstoot het laagst. In een gebied met meer zware industrie, meer autowegen, of meer land- en tuinbouw is er vaak een hogere uitstoot van broeikasgasemissies.

Meer gas- en elektriciteitsverbruik in Drenthe

Drenthe verbruikt gemiddeld het meeste gas van alle Nederlandse provincies. Een gemiddelde woning in Drenthe verbruikte in 2023 1.010 m³ gas. Landelijk is het verbruik gemiddeld 820 m³. Een vergelijkbaar patroon is zichtbaar voor het elektriciteitsverbruik: Drentse huizen verbruiken gemiddeld meer elektriciteit dan het Nederlands gemiddelde. Het ging daarbij in 2023 om 2.620 kWh in Drenthe, tegenover 2.500 kWh landelijk.

De dichtheid van wonen verklaart voornamelijk regionale verschillen in gas- en elektriciteitsverbruik. Zo hebben de woningen in Drenthe gemiddeld genomen de grootste woonoppervlakte in ons land (gemiddeld 20% groter), wat het gasverbruik opstuwt. Daarnaast heeft Drenthe relatief veel publiek toegankelijke zwembaden, wat een grootverbruiker van energie is.

Sinds 2013 neemt het gas- en elektriciteitsverbruik in Drenthe, net als landelijk, gestaag af.

Woningen in provincie Drenthe hebben minder vaak energielabel A dan landelijk

Van de ruim 227.000 woningen in Drenthe heeft 59,4% een energielabel, dit ligt iets onder het nationale niveau (61,1%). Het percentage woningen met een geldig energielabel A of hoger ligt in de provincie Drenthe lager dan het landelijk gemiddelde (circa 33% tegenover 35%). Drenthe heeft evenveel woningen met een energielabel F of G (8%) als het landelijk gemiddelde.

Binnen de Drentse gemeenten is het aandeel woningen met een F of G label het hoogst in Borger-Odoorn (14%), gevolgd door De Wolden (12%). Een energielabel F of G betekent dat er in de woning weinig energiebesparende maatregelen zijn genomen en dat de woning zeer onzuinig is in vergelijking met andere soortgelijke huizen.

Binnen de provincie Drenthe staat van 47% van de woningen geregistreerd dat deze zonnepanelen hebben. In 2023 was het opgesteld vermogen van zonnestroominstallaties in Drenthe ongeveer 7% van het totale vermogen in Nederland.

Energiearmoede het hoogst in Emmen en Borger-Odoorn

De energietransitie heeft ingrijpende gevolgen voor Drentse huishoudens. Vooral de betaalbaarheid van de energietransitie kan voor de nodige uitdagingen zorgen. Zo zullen duurzame renovaties voor woningeigenaren met lage inkomens moeilijker te realiseren zijn. Medio 2023 zei één op de vijf leden van het Drents Panel (21%) het financieel niet op te kunnen brengen om te investeren in duurzame energie(maatregelen). Vooral wanneer de energiekosten oplopen, dreigt voor inwoners met lage inkomens in toenemende mate energiearmoede (Trendbureau Drenthe, 2022).

Energiearmoede komt voor wanneer een huishouden moet rondkomen van een laag inkomen, in combinatie met een hoge energierekening, een woning met weinig energetische kwaliteit, of beide (TNO, 2021).

In Nederland ervaart in 2023 gemiddeld 4,8% van de huishoudens energiearmoede. Relatief veel energiearmoede is te vinden in bepaalde regio’s, zoals Rotterdam, Den Haag, Zuid-Limburg en Noordoost-Groningen. Drenthe staat niet op dit lijstje, omdat de meeste Drentse gemeenten zich rond of onder het landelijk gemiddelde bevinden. Desalniettemin scoren een aantal Drentse gemeenten ‘hoog’ of ‘zeer hoog’ op de indicatoren van TNO (TNO, 2024).

Met name in de gemeenten Emmen (6,9%) en Borger-Odoorn (5,5%) is het potentieel aantal huishoudens met energiearmoede relatief hoog. Vanwege het gemiddelde lagere inkomen in bepaalde regio’s – waardoor huiseigenaren vaak meer moeite hebben om te verduurzamen – in combinatie met relatief energie-onzuinige huizen, is de kans op energiearmoede aanwezig. Dit toont aan hoe inkomensarmoede en energiearmoede vaak met elkaar in verband staan.

Meer informatie en inzichten

Meer weten over natuur, klimaat en milieu in de provincie Drenthe? Bekijk of download de Monitor Brede Welvaart Drenthe 2024 (PDF) voor meer informatie en inzichten, zoals bijvoorbeeld de uitdagingen met betrekking tot het versterken van de brede welvaart in Drenthe.

Verantwoording indicatoren

Het thema Milieu wordt in de regionale Monitor Brede Welvaart (rMBW) van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in beeld gebracht op basis van zeven indicatoren:

• Natuur- en bosgebieden
• Gemiddeld natuurgebied per inwoner
• Afstand tot openbaar groen
• Emissies van fijnstof naar lucht
• Broeikasgasemissies per inwoner
• Kwaliteit van zwemwater binnenwateren
• Kwaliteit van zwemwater kustwateren.

We vullen deze indicatoren aan met regionale inzichten. We kijken specifiek naar de waardering voor het Drentse landschap, hittestress, wateroverlast en droogte. In het kader van de energietransitie kijken we daarnaast ook naar gas- en elektriciteitsverbruik en (de kans op) energiearmoede onder Drentse huishoudens.