Gezondheid

In het kort

• In Drenthe ligt het percentage inwoners dat hun gezondheid als goed of zeer goed beschouwd gelijk aan het landelijk gemiddelde. De ervaren gezondheid is in Drenthe, net als landelijk, de afgelopen jaren wel iets gedaald.
• Inwoners van Drenthe leven iets minder gezond dan de gemiddelde Nederlander. Ze kampen het vaakst met overgewicht. Het percentage rokers en overmatige drinkers ligt gelijk aan het landelijk gemiddelde.
• De levensverwachting in Drenthe in 2022 is 81,3 jaar. Dit is vrijwel gelijk aan het Nederlands gemiddelde.

Meeste Drenten voelen zich gezond

Inwoners van Drenthe zijn over het algemeen tevreden met de eigen gezondheid. Volgens de indicator ‘ervaren gezondheid’ is 70% van de Drenten in 2022 tevreden met de eigen gezondheid. Dit ligt gelijk aan het landelijk gemiddelde. De ervaren gezondheid daalde de afgelopen jaren in Drenthe, net als landelijk. In 2016 was 77% van de inwoners tevreden met de eigen gezondheid, in 2020 nog 79%. Er is dus een daling ten opzichte van de voorgaande jaren.

We zien een duidelijke relatie met leeftijd. Naarmate men ouder wordt, neemt de ervaren gezondheid af. Wel zien we dat het aandeel ouderen (vanaf 65 jaar) dat de eigen gezondheid als goed tot zeer goed ervaart de afgelopen jaren gestaag is toegenomen; in 2012 vond 62% de eigen gezondheid goed tot zeer goed, in 2016 66% en in 2020 69%.

Als we de Drentse gemeenten vergelijken zijn er enkele verschillen. De inwoners uit Emmen, Assen en Meppel zijn het minst positief over de eigen gezondheid. In de gemeente De Wolden, Tynaarlo, en Westerveld zijn de inwoners het meest positief over de eigen gezondheid.

We vroegen het Drents Panel in 2022 naar de ervaren gezondheid; de meeste panelleden geven een 8 voor hun algemene gezondheid. Er zijn wel duidelijke sociaaleconomische gezondheidsverschillen die de kwetsbaarheid van bepaalde doelgroepen blootleggen. Drenten met een hbo-/wo-opleiding of met meer financiële armslag ervaren een betere gezondheid dan Drenten met een lager inkomen of met een andere opleiding. Dit geldt ook voor mensen die in een huurwoning wonen ten opzichte van woningeigenaren.

Achter een verminderde gezondheid liggen vaak problemen die breder zijn dan het gezondheidsdomein. Bijvoorbeeld armoede, schulden, eenzaamheid, stress of de leefomgeving kunnen invloed hebben op hoe gezond iemand is en zich voelt. De huidige energiecrisis is hiervan een goed voorbeeld. Leven in een koude woning als gevolg van energiearmoede heeft grote gevolgen voor de (geestelijke) gezondheid, welbevinden en sociale contacten, in het bijzonder voor de meest kwetsbare groepen.

Uit eerder onderzoek onder het Drents Panel bleek ook al dat de coronapandemie de gezondheid van Drenten flink op de proef stelde. De coronacrisis kwam vooral hard aan bij mensen met een slechte gezondheid; zij waren kwetsbaarder bij een besmetting met het virus, scoorden hoger op eenzaamheid en (financiële) zorgen. Daarnaast zagen we dat vooral jongeren een negatieve invloed van de coronacrisis ondervonden op de lichamelijk en/of mentale gezondheid.

Drenten leven steeds langer

We worden in Nederland gemiddeld steeds ouder. In de afgelopen jaren is de levensverwachting gestegen naar 80,1 jaar voor mannen en 83,1 jaar voor vrouwen. De gemiddelde levensverwachting betreft het aantal jaren dat iemand vanaf de geboorte naar verwachting leeft. De stijging in de levensverwachting is vooral te danken aan verbeterde zorg en preventie. Er zijn wel grote verschillen te zien. Inwoners met een lager inkomen en een lagere opleiding leven gemiddeld zeven jaar korter en zelfs achttien jaar in minder goed ervaren gezondheid dan hoger opgeleiden. Het verschil in levensverwachting tussen mannen en vrouwen is vooral een gevolg van de kleinere sterfkansen voor vrouwen van 65 jaar en ouder. Dit komt met name door de ongezondere leefstijl van mannen dan van vrouwen.

In het Noorden van Nederland en in de grotere steden is de levensverwachting over het algemeen lager dan in de rest van Nederland. In Drenthe scheelt dit gemiddeld 0,3 jaar met het Nederlands gemiddelde (respectievelijk 81,3 en 81,6 jaar in 2022). Maar ook binnen de provincie Drenthe zijn er verschillen te zien. Zo zien we dat de levensverwachting in de provincie het hoogste is in de gemeenten Noordenveld (83,3 jaar) en Westerveld (83 jaar) en het laagst in Emmen (80,4 jaar) en Coevorden (80,7 jaar).

Aantal mensen met aandoening stijgt met leeftijd

Het hebben van één of meer (langdurige) ziekten of aandoeningen heeft een grote invloed op de ervaren gezondheid en tevredenheid met het leven. In Drenthe had in 2022 29,4% van de 18- tot 65-jarigen één of meer lichamelijke beperkingen, voor 65-plussers gold dit voor 47,7%. Dit percentage neemt dus toe naarmate men ouder wordt. De percentages van Drenthe zijn in lijn met het landelijk gemiddelde.

Veel voorkomende chronische ziekten bij ouderen zijn bijvoorbeeld artrose, gezichts- en gehoorstoornissen, de ziekte van Parkinson en dementie (VTV, 2018). De verwachting is dat het aantal mensen met een chronische aandoening de komende jaren vanwege de vergrijzing verder toeneemt.

In Drenthe relatief goede mentale gezondheid

De mentale gezondheid van mensen heeft een grote invloed op de algehele gezondheid en hoe zij deze ervaren. De mentale gezondheid kan worden uitgelegd als ‘dat je lekker in je vel zit, minder last hebt van stress, je kan genieten van het leven, goed om kan gaan met veranderingen en tegenslagen beter aan kunt’.

Eén van de pijlers die valt onder mentale gezondheid is het risico op angst of depressie. In Drenthe heeft 7,6% van de volwassenen een hoog risico op angst of depressie in 2022. Dit ligt onder het Nederlands gemiddelde van 9,7%, maar is wel een toename ten opzichte van 2012 (4,5%) en 2016 (4,9%). Binnen Drenthe ligt met name in Meppel (10,5%) en Assen (9,9%) het risico relatief hoog. De Wolden (3,5%) en Aa en Hunze (3,9%) kennen een relatief laag risico.

Ook het ervaren van stress kan veel invloed hebben op de mentale gezondheid. Volgens de Gezondheidsmonitor volwassenen heeft in Nederland 20,6% van de volwassenen in de afgelopen 4 weken (heel) veel stress ervaren. In Drenthe ligt dit gemiddeld lager, namelijk 17,3%. Ook binnen de provincie zijn er nog verschillen te zien. Zo ervaart in de gemeente De Wolden slechts 11,7% van de inwoners (heel) veel stress in de afgelopen vier weken, en in de gemeente Emmen 20,3%.

Helft volwassen inwoners van Drenthe heeft overgewicht

Overgewicht heeft invloed op de gezondheid. Mensen met (ernstig) overgewicht lopen meer gezondheidsrisico’s dan mensen met een gezond gewicht. Het aantal mensen met overgewicht is de afgelopen decennia gestegen. In Drenthe heeft inmiddels 57% van de volwassen inwoners overgewicht (2022), waarvan 19% ernstig overgewicht (obesitas). Dit is het hoogste van alle provincies, en bovengemiddeld voor Nederland (50% overgewicht en 16% obesitas).

Het percentage volwassenen met obesitas (ernstig overgewicht) is toegenomen van 16% in 2020 naar 19% in 2022. Het aandeel ouderen met obesitas is tevens gestegen, van 16% in 2020 tot 18% in 2022. Van alle Drentse gemeenten hadden volwassenen en ouderen in de gemeente Emmen het vaakst overgewicht (66,7%) en obesitas (27,9%).

Helft Drenten voldoet aan beweegrichtlijnen

Om overgewicht tegen te gaan, zet de overheid in op voldoende bewegen. Volgens de beweegrichtlijnen moeten volwassenen wekelijks ten minste 150 minuten matig intensief bewegen, zoals wandelen en fietsen, verspreid over diverse dagen. Ook worden tweemaal per week spier- en botversterkende activiteiten aanbevolen (Beweegrichtlijnen, 2017).

Zowel landelijk (47,5%) als in Drenthe (46%) voldoet bijna de helft van de volwassenen aan de beweegrichtlijnen. Het percentage volwassenen dat voldoende beweegt is het laagst in de leeftijdscategorie van 75 jaar en ouder en het hoogst in de leeftijd van 19 tot 34 jaar. Hbo- en wo-opgeleiden voldoen vaker aan de beweegrichtlijn dan mbo-opgeleiden en mensen zonder vervolgopleiding. In Drenthe sport 48% van de volwassenen minimaal 1 keer in de week, landelijk is 53,6% van de volwassenen een wekelijkse sporter. In Drenthe voldoet men in Meppel het vaakst aan de beweegrichtlijn (51,1%) en in Hoogeveen het minst vaak (41,8%).

Uit onderzoek van het Mulier Instituut (2022) blijkt dat verschillen in sport- en beweegdeelname naar sociaaleconomische status (SES) de laatste jaren toeneemt. Volwassenen (19-79 jaar) met een hoge sociaaleconomische status voldoen bijna twee keer zo vaak aan de beweegrichtlijnen dan mensen met een lage SES. Ook kinderen uit een gezin met een lage SES sporten veel minder vaak wekelijks dan kinderen uit een gezin met een hoge SES. Deze kinderen voldoen wel vaker aan de beweegrichtlijnen, doordat zij vaker buitenspelen (Van den Dool, 2022).

Genotmiddelen risico voor gezondheid

Tabak, alcohol en drugs kunnen een nadelig effect hebben op de gezondheid van mensen. Vooral roken is een belangrijke risicofactor. Zowel landelijk als in Drenthe rookt zo’n 16% van de inwoners. In 2016 was dit nog ruim één op de vijf. De verwachting is dat dit aandeel verder afneemt richting 2030 (RIVM, 2018). Voor het gebruik van alcohol is de toekomstige ontwikkeling onzeker. In 2022 waren 7% van de volwassenen van 18 jaar en ouder in Drenthe overmatige drinkers. Dit betekent dat zij meer dan 14 glazen per week (vrouwen) of 21 glazen per week (mannen) drinken. Dit percentage is even hoog als het landelijk gemiddelde (7%). Van alle volwassenen in Drenthe drinkt 38% maximaal één glas alcohol per dag, van de ouderen is dit 54%.

Het aandeel rokers, overmatige drinkers en mensen met overgewicht liggen in 2022 nog boven de in het Nationaal Preventieakkoord voor 2040 gestelde doelen. Met dit akkoord wil de Rijksoverheid het roken en overmatig drinken onder volwassenen terugdringen naar 5% in 2040 en het percentage volwassenen met overgewicht naar 38%.

Meer informatie en inzichten

Meer weten over gezondheid in de provincie Drenthe? Download hier de Monitor Brede Welvaart Drenthe 2021 voor meer informatie en inzichten, zoals bijvoorbeeld de uitdagingen met betrekking tot het versterken van de brede welvaart in Drenthe.

Verantwoording indicatoren

De Regionale Monitor Brede Welvaart (RMBW) van CBS presenteert het thema gezondheid met de volgende indicatoren: ervaren gezondheid; het aantal personen met één of meer langdurige ziekten of aandoeningen, overgewicht; en de levensverwachting van vrouwen en mannen.

In de Monitor Brede Welvaart Drenthe vullen we deze indicatoren aan met regionale inzichten vanuit onderzoek onder het Drents Panel. In het bijzonder gaan we nader in op gezondheidsverschillen en kwetsbare groepen. Ook bieden we inzicht in het gebruik van genotmiddelen (roken en alcohol) gebaseerd op cijfers van de GGD.